
Καλησπέρα σε όλους φίλοι μου! Σήμερα, αρχή της βδομάδας, κι έχω την μεγάλη χαρά να σας παρουσιάσω ένα βιβλίο που εκδίδεται σε λίγες μέρες με κείμενα εγκλείστων από το 3ο ΣΔΕ, (σχολείο δεύτερης ευκαιρίας), που λειτουργεί στις φυλακές Διαβατών.
Το βιβλίο φιλοξενεί κείμενα και ποιήματα εγκλείστων μαθητών και είναι «κλειδιά ελευθερίας» και επικοινωνίας. Όλα τα κείμενα, προέκυψαν από το πρόγραμμα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του κοινωνικού έργου του Μ.Π.Σ. Δημιουργική γραφή του παιδαγωγικού πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας. Το πρόγραμμα αυτό βασίζεται εξ ολοκλήρου στον εθελοντισμό και επαναλαμβάνεται για τέταρτη χρονιά, κατά το μαθητικό έτος 2015-2016.
Κατά το περασμένο έτος διδάχτηκαν διήγημα και ποίηση, ενώ τους επισκέφτηκαν και μίλησαν μαζί τους γνωστοί ποιητές και πεζογράφοι. Κατά το έτος 2014-2015 δίδαξαν εξ ολοκλήρου απόφοιτοι του τμήματος μεταπτυχιακών σπουδών δημιουργικής γραφής του πανεπιστημίου Φλώρινας.
Ευχαριστώ πάρα πολύ τον Αστέρη για όλες τις πληροφορίες που μου διέθεσε!! Εγώ να ευχηθώ ολόψυχα να ναι καλοτάξιδο το βιβλίο και να σπάσει πολλά κάγκελα!! Μην σας πτοήσει ο όγκος του άρθρου, η ανάρτηση διαβάζεται νεράκι!! Θα αφήσω τον Αστέριο Μαυρουδή, απόφοιτο του τμήματος και συγγραφέα, να σας περιγράψει με τα δικά του λόγια την εμπειρία του στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας στις φυλακές Διαβατών, καθώς ο ίδιος είναι κι υπεύθυνος δράσης του προγράμματος κι είχε και την λογοτεχνική επιμέλεια του βιβλίου που ετοιμάζεται να εκδοθεί, ενώ την φιλολογική την έκανε ο Τρ. Κωτόπουλος και η Εύα Μπαλαή:
Όταν δέχτηκα την πρόσκληση-πρόκληση από το ΜΠΣ της παιδαγωγικής ακαδημίας Δ. Μακεδονίας να αναλάβω υπεύθυνος δράσης στις φυλακές Διαβατών, με θεματική την «δημιουργική γραφή», ήτοι την εκπαίδευση πάνω στην λογοτεχνική γραφή, δεν μπορούσα να φανταστώ τις εμπειρίες και τα συναισθήματα με τα οποία θα ήμουν πλήρης όλη τη σχολική χρονιά. Νομίζω δε ότι η σχέση λειτούργησε αμφίδρομα, τουλάχιστον από τις επιστολές που μας ενεχυρίαζαν οι έγκλειστοι μαθητές μας, ιδίως όταν έρχονταν η ώρα της αποφυλάκισης. Δεν μπορούμε να πούμε για ποιο λόγο εκτίουν τις ποινές τους γιατί θεωρούμε τους εαυτούς μας δάσκαλους και τους αντιμετωπίζουμε ως μαθητές. Ωστόσο μας αποκάλυπταν το παρελθόν και τις αιτίες φυλάκισης τους στις συζητήσεις στην τάξη, στις γραπτές εργασίες και τις προσωπικές συζητήσεις, καθώς σιγά σιγά ξεπερνούσαν την επιφυλακτικότητα και την δυσπιστία τους.
Οι διδάσκοντες αποτέλεσαν δυο συμπαγή τμήματα. Ένα τμήμα ήταν οι απόφοιτοι και τελειόφοιτοι του μεταπτυχιακού και το έτερο ήταν γνωστοί διηγηματογράφοι και ποιητές. Η προθυμία για συμμετοχή ήταν καταπληκτική και ήρθαν απόφοιτοι από Αθήνα, Κοζάνη, Βέροια, Τρίκαλα, πάντα σε εθελοντική βάση. Χώρισα τον εκπαιδευτικό χρόνο σε δυο τμήματα κατά τα οποία διδάχτηκαν τα δυο είδη: διήγημα και ποίηση. Οι μαθητές μας ήταν είκοσι τρεις στο αρρένων και επτά στο γυναικείο τμήμα. Βέβαια κατά την πορεία και ιδίως κατά τον μήνα Μάιο είχαμε πολλές αποφυλακίσεις. Τα αποτελέσματα αυτού του εγχειρήματος, θα φανούν στο βιβλίο το οποίο θα εκδοθεί με δικά τους διηγήματα και ποιήματα.
Το τμήμα δημιουργικής γραφής συναντιόταν μια φορά την εβδομάδα κάθε Τρίτη για δυόμιση ώρες για ολόκληρη τη σχολική χρονιά. Η εκπαίδευση σχεδιάστηκε στα χαρτιά όπως σε οποιοδήποτε άλλο τμήμα. Προσφύγαμε στην σοφία των δασκάλων μας και οι ασκήσεις βασίστηκαν στις βασικές δομές των λογοτεχνικών κειμένων. Μιλήσαμε για πεζογραφία και ποίηση. Είχαμε ασκήσεις για το ύφος, τους χαρακτήρες, το σκηνικό, τον χρόνο, τις ομοιοκαταληξίες, τα μέτρα, τα είδη. Υπήρχαν εβδομαδιαίες εργασίες που κάλυπταν μια ποικιλία από είδη -ποίηση, πεζογραφία, Η ώρα του μαθήματος περιλάμβανε ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων, κυρίως από το βιβλίο του Α. Μαυρουδή η κλεψιά και άμεσες οδηγίες, ασκήσεις και επεξεργασία από τους υπόλοιπους μαθητές.
Ξεκινώντας να πάμε πρώτη φορά στο πρόγραμμα είχαμε κατά νου διάφορες φράσεις που θα χρειαζόταν να πούμε αν τα πράγματα ξέφευγαν από τον έλεγχο και γινόταν άσχημα ή αν έπρεπε να αντιμετωπίσουμε έλλειψη σεβασμού. Όταν μπήκαμε στην τάξη καταλάβαμε ότι τίποτα τέτοιο δεν θα χρειαζόταν. Γιατί υπήρχαν άντρες και γυναίκες που περίμεναν με ανυπομονησία και ενθουσιασμό. Κάποιοι από αυτούς είχαν πάρει την απόφαση για την ποινή τους, και είχαν έναν αέρα ήσυχης παραίτησης. Άλλοι φαίνονται καινούριοι, ανυπόμονοι, δειλοί, και άλλοι θυμωμένοι γιατί μόλις έγινε το δικαστήριο και τους ανακοινώθηκε η ποινή τους. Συνειδητοποιήσαμε ότι είχαμε απέναντί ανθρώπους με πολύ βασικές ανάγκες και βαθιές πληγές. Ο προβληματισμοί μος βέβαια παρέμεναν.
Τι σημαίνει να διδάξουμε γλώσσα και λογοτεχνία σε έγκλειστους; Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η άποψή μας για την επανορθωτική αξία της παιδείας; Θα είχαμε κάποιο αποτέλεσμα ακόμα και σε αυτό το πιο σκοτεινό και αμφισβητούμενο εκπαιδευτικό περιβάλλον; Επίσης πόσο η δύναμη της γραφής μπορούσε ν’ αγγίξει ανθρώπους που η προηγούμενη επαφή τους με την εκπαίδευση υπήρξε αποσπασματική και ελλιπής; Οι περισσότεροι από αυτούς είναι αλλοδαποί άρα ακόμα και η γλώσσα μπορούσε να αποτελεί εμπόδιο.
Επιπλέον, είναι εφικτή η προώθηση της ελευθερίας της έκφρασης στους φυλακισμένους, όταν ρυθμίζονται ακόμα και οι πιο προσωπικές τους στιγμές;
Οι έγκλειστοι έχουν μάθει να καλλιεργούν ένα προσωπείο, ένα αλεξίσφαιρο εξωτερικό, ενώ το γράψιμο αφορά την επαφή με τον εαυτό τους. Μπορεί αυτό το εμπόδιο να ξεπεραστεί στα πλαίσια μιας τάξης, έστω και όχι υποχρεωτικής; Τέλος η δημιουργική γραφή συντελεί στην προώθηση των σωφρονιστικών στόχων μιας επανορθωτικής δικαιοσύνης; Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέσαμε στον εαυτό μας.
Για όλα αυτά πήραμε εφησυχαστικές απαντήσεις από την κα Γιαπαλάκη, απόφοιτη του τμήματός μας και η οποία ήταν υπεύθυνη του προγράμματος κατά τις δυο προηγούμενες σχολικές χρονιές.
Αναμφίβολα η δημιουργική γραφή θεωρείται ένα χρήσιμο εργαλείο για να ξεκλειδώσει το δημιουργικό δυναμικό, ώστε να ενισχυθεί η αγάπη των μαθητών για τη γλώσσα και προσφέρει μια ισχυρή διέξοδο για την αυτο-έκφραση.
Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι οι μαθητές αποκτούν μια φωνή για να εκφραστούν, διδάσκονται ακριβώς το πώς να έχουν μια φωνή. Και αυτό μπορεί να είναι πολύ ισχυρό και θεραπευτικό. Πολλοί από τους μαθητές μας ήταν και μετανάστες ή πρόσφυγες.
Μέσα από τα γραπτά τους οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ποιοι είναι και πού θέλουν να πάνε. Η γραφή είναι μια πορεία διόρθωσης της ζωής (Dr James Pennebaker, psychology professor at the University of Texas.
Η επιμέλεια του βιβλίου προς έκδοση θα επικεντρωθεί πιο πολύ στην διόρθωση των λαθών και σε κάποιες δικές μας παρεμβάσεις έπειτα από διευκρινιστικές συζητήσεις με τους ενδιαφερόμενους. Για την ιστορία αναφέρουμε ότι κατά την σχολική χρονιά 2014-2015 πραγματοποιήθηκαν τριάντα επισκέψεις με τέσσερις εκπαιδευτές κάθε φορά ,δεδομένο ότι για πρώτη φορά το πρόγραμμα επεκτάθηκε και στην γυναικεία πτέρυγα. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες είχαμε την ευκαιρία να εμπιστευτεί ο ένας τον άλλον και γίναμε δέκτες πολλών προσωπικών αφηγήσεων.
Προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε το μαθησιακό περιβάλλον μιας συνηθισμένης τάξης όσο το δυνατόν από την άποψη των παιδαγωγικών προσεγγίσεων, εργασιών, και δομής, αν και ο εγκλεισμός και η εποπτεία ήταν πανταχού παρόντες. Τα παραδείγματα γραφής που έχουμε στην διάθεσή μας είναι αποτέλεσμα ασκήσεων πολύ συγκεκριμένων Π.χ. Αλλάξτε το τέλος σε μια δεδομένη ιστορία. Κάποια είναι πιο ελαστικά και μπορούσαν οι μαθητές να διαλέξουν το περιεχόμενο με μεγαλύτερη ελευθερία.
Παρά την ελευθερία έκφρασης που πρόσφεραν οι ασκήσεις και τα θέματα, η πραγματικότητα που ζούσαν βάραινε τόσο, ώστε να μην μπορεί να μείνει έξω από τη θεματολογία τους.
Αναφερόμενος σε δεοντολογικά δεδομένα, θα αναφέρω ότι όλα τα ονόματα είναι επίπλαστα, διότι οι μετανάστες έδωσαν ψεύτικα ονόματα κι έτσι καταγράφηκαν. Οπότε φαντάζεστε ότι θα υπάρξει και πρόβλημα με την απονομή του απολυτηρίου γυμνασίου. Σε αντίθεση με τους Αλβανούς μετανάστες που στην πλειονότητα χρησιμοποίησαν χριστιανικά ονόματα, οι υπόλοιποι χρησιμοποίησαν τοπικά. Οι έγκλειστοι μαθητές, μετανάστες, ήταν ικανοποιημένοι και χαρούμενοι που κάποιοι ενδιαφέρονται για τα προβλήματά τους. Κάποιες φορές οι αφηγήσεις τους είχανε εξομολογητικό χαρακτήρα και κάποιες φορές αποτρέψαμε κινδύνους.
Ο Σαιμίρ γράφει σε μια επιστολή του μετά την αποφυλάκισή του. «Τριαντάφυλλε κι Αστέρη ουδέποτε είχα φανταστεί πως θα γνωρίσω στην ζωή μου ανθρώπους με τέτοια διάνοια. Πέρα από την ευφυΐα σας μας φέρατε σε επαφή με πολλούς πεπειραμένους και σπουδαίους συγγραφείς που πολλοί συνάνθρωποί μας πληρώνουν τα μαλλιά της κεφαλής τους για να έχουν μια ώρα οδηγίες, το πώς αυτά που ζούμε να τα μεταφέρουμε σε διηγήσεις. Βρήκαμε έναν τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων μας, δίνουμε τις σκέψεις μας σε κάποιους άλλους, με τον σωστό τρόπο. Σας είμαι ευγνώμων για όσα κάματε για μας.» Και καταλήγει:
Με κάνατε αετό
Φτερά με βάλατε να πετάξω
Να δω τον κόσμο αγνά και καθαρά
Και να τους πω
Όπως εμένα τους αγαπώ
Να τους πω να ονειρεύονται
Και παντού την ζωή να γεύονται.
Σημειώνουμε ότι παρά του ότι οι μετανάστες φοιτούν σε σχολείο δεύτερης ευκαιρίας επιπέδου γυμνασίου, αντιμετωπίσαμε προβλήματα εκφοράς λόγου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασαν τα κείμενά τους από τα οποία βγάλαμε συμπεράσματα για το ψυχολογικό υπόβαθρο των μεταναστών εγκλείστων μαθητών. Τα πιο πολλά συγκλίνουν σε έναν παραληρηματικό λόγο, χωρίς κόμματα και τελείες με ατέλειωτες φράσεις. Σε αντίθεση υπήρχαν κείμενα με αγχωτικό λόγο και πολλές τελείες. Παραθέτουμε δυο κείμενα χαρακτηριστικά.
Η Γλυκερία έγραψε:
«Τα ματωμένα κάγκελα»
Τα μάτια της ήταν κλειστά. Έβλεπε όμως κάγκελα… μαύρα. Δεξιά, αριστερά, πάνω και κάτω. Κρύωνε πολύ. Τριγυρνούσε κάθε νύχτα και κρύωνε. Τι μου συμβαίνει; Σκέψεις αόριστες και σκόρπιες. Γυρνούσε κάθε βράδυ γύρω γύρω από το όμορφο μνήμα που το περιτριγύριζαν μαύρα κάγκελα… Τι μου συμβαίνει; Δεν μπορούσε να ορίσει το μυαλό της. Πως θα μπορούσε άλλωστε… ήταν νεκρή.
Η Αλίκη που είναι Ρομά έγραψε:
«Σκέψεις»
Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του νου μου
Βρήκα τα λάθη μου τα πάθη μου
Ακριβά μάτια μου
Τα πλήρωσα και το τσιγάρο μου να καίγεται καπνούς η ατμόσφαιρα γέμισε μαζί του καίγομαι κι εγώ στους καπνούς και χανόμουν και
Στάχτες πίσω μου αφήνω
Βράδυασε στο γεμάτο κι ούτε νύχτα
Μαύρα πέπλα διπλώθηκαν στα μέσα μου σύγχρονη Σαλόμε
Ένα ένα θέλω να τα πετάξω από πάνω μου κι ύστερα
Να αποκεφαλίσω αυτό το τέρας που ήρθε στο δρόμο μου, το
Φυλακή μου το φυλακή σου τη φυλακή μας αχ μάτια μου πόσο θ αντέξω από το μονοπάτι κι αν αντέξω κι αν αντέξεις μάτια μου φοβάμαι, μην ξαναπέσω
Παράνομο παιδί κι εγώ βλέπεις η αμαρτία είναι γλυκιά
Με αδειάζει από η φυλακή με αδειάζει λίγο λίγο κράτα με σφιχτά μην μ αφήσεις να σου φύγω μαζί σου θέλω να περπατήσω μαζί σου μωρό μου και στα δύσκολα και στα εύκολα χαμένη είμαι μάτια μου χαμένη
Σε σκοτεινά καλντερίμια με έκλεισε μέσα σου σε λαβύρινθο του να μη θέλω να σταματήσω να σκέφτομαι με σένα θέλω να γεμίσει τον νου μου
Φώλιασες μέσα μου η θύμηση σου η σκέψη σου η μυρωδιά σου γλυκά με τυρανάνε τις νύχτες τούτες τις νύχτες τούτες που ένα φιλί θα με λύτρωνε μακριά μου είσαι και πώς να αγγίξω μάτια μου πώς να τα φτάσω τα χέρια σου πώς να κλείσω τις παλάμες μου στις δικές σου πως να κλειδώσω τον ήχο της φωνή σου πως μάτια μου σφικτά να σε κρατήσω αέρας είναι η φωνή σου μόνο η φωνή σου και η αγάπη που σου έχω με κρατάνε στη θύμηση σου αγάπη μου λείπεις.
Η έκδοση του βιβλίου εκτός από την ανθρωπιστική πλευρά της δημιουργικής διαδικασίας, έχει ιδιαίτερη σημασία για τους έγκλειστους συγγραφείς. Θεωρούν αυτό το είδος της γραφής ως μια κίνηση προς την κοινωνία. θεωρούν την δημοσίευση αυτού του βιβλίου ως μια μορφή ελευθερίας. Μέσω των γραπτών τους είναι παρόντες στον ελεύθερο κόσμο. Όμως κύρια ωφέλεια από όλη την διαδικασία είναι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Αν και βρίσκονται στην δυσχερέστερη θέση, τα γραπτά τους θεωρήθηκαν αρκετά καλά ώστε να προσεγγίσουν ένα ευρύτερο κοινό.
Τέλος το βιβλίο αποτελεί μια προσπάθεια ενίσχυσης ενός επανορθωτικού σωφρονισμού καθώς όλα τα έσοδα πηγαίνουν στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας των φυλακών για την αντιμετώπιση ελλείψεων. Και αυτό είναι μια ακόμα καταφατική απάντηση στο ερώτημα κατά πόσο ένα τμήμα δημιουργικής γραφής αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης σωφρονιστικής προσπάθειας.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ καθώς για την έκδοση βοήθησαν η «αλληλεγγύη για όλους», ο Βασίλης Λαλιώτης και ο εκδοτικός οίκος «Ενδυμίων», ενώ σημαντική ήταν η βοήθεια του διευθυντού του σχολείου κου Καραγιαννίδη Θεόδωρου, που μας έλυσε όλα τα μικροπροβλήματα., ο Επιστημ. Υπεύθυνος του εθελοντικού προγράμματος Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος, επίκουρος καθηγητής δημιουργικής γραφής και ελληνικής λογοτεχνίας, ποιητής, βοήθησε άοκνα την προσπάθεια, με τις συνεχείς επισκέψεις στο σχολείο και τις συμβουλές του. (η συνεισήγηση του Αστέρη Μαυρουδή και της Εύας Μπαλαή πήρε μέρος στο δεύτερο διεθνές συνέδριο Δημιουργικής Γραφής στην Κέρκυρα.)

Στην φωτο από αριστερά: δύο καθηγήτριες του σχολείου, η Εύα Μπαλαή φιλόλογος, ο διευθυντής του σχολείου Θ. Καραγιαννίδης, ο συγγραφέας Αστέρης Ν. Μαυρουδής και η ποιήτρια Αλεξάνδρα-Ευτυχία Λουκίδου.
Μου αρέσει αυτό:
Μου αρέσει! Φόρτωση...